Saint Pierre kilisesi ile ilgili yazımı yazarken sözünü ettiğim Kart Çınar sokağında, içimi yakan bir bina bulunmakta. Galata Podesta binası. Sözünü ettiğim sokağın sol ucunda yer alır bu bina. Sokak, binanın bitim noktasından itibaren sola döner ve yaklaşık on on beş metre kadar devam ettikten sonra Voyvoda caddesi ile birleşir. (Voyvoda caddesinin güncel adı Bankalar caddesidir) Bina burada da devam eder. Dolayısı ile Podesta adlı binanın bir yüzü de Voyvoda caddesine (Bankalar Caddesi) bakar.
Bina 14. Yüzyıldan kalma. İnşa tarihinin 1316 olduğu tahmin ediliyor. Yedi yüz yılı aşkın bir süreden beri burada yani.
Gelelim binanın öyküsüne.
yönetimi daha 10. Yüzyıldan itibaren Latin kökenli tüccarlara bazı ticari ayrıcalıklar tanımış ve şehir surlarının dışında kalan alanlarda koloniler kurmalarına olanak sağlamıştı. Galata çevresine yerleşmiş olan Cenevizli ve Venedikli tüccarlar da burada kolonilerini kurmuşlardı. Bu dönemde kurulu Venedik kolonisinden pek bir şey kalmadı geriye. Meşhur Venedik Sarayı çok daha sonraki bir döneme on altıncı yüzyıla aittir. Ceneviz kolonisinden ise hayli yapı var günümüze kalan. Bunlardan biri bugün sözünü etiğim. Podesta binası. İdari bakından Bizans İmparatorluğu’na değil de Cenova şehir devletine bağlı olan bu koloni, dönemin Cenova devlet yönetimi tarafından atanan bir vali tarafından yönetilmekte idi. İşte sözünü ettiğim bina koloniyi yöneten valinin sarayıdır. Orijinal adı “Palazzo del Comune” dir. Tarihteki Cenova şehir devletinin yönetim binası olan “Palazzo del Giorgio” örnek alınarak tasarlanmıştır. Bir başka anlatımla binanın bir benzeri de Cenova’da bulunuyor. İki binanın bugünkü durumları arasındaki farlı açıklamak için ise Siyah ve Beyaz kontrastını kullanmak bile yetersiz kalıyor kanımca.
Şimdi binamızda yaşanmış olanlara kısaca bir göz atalım.
2. Mehmed İstanbul’u ele geçirip Osmanlı devletinin başkenti yaptıktan sonra da görece bir otonomi vermiştir Ceneviz kolonisine. Bu otonomi ne kadar süre ile devam etti? Bilemiyorum. Ancak binamızın Osmanlı egemenliği döneminde otonomisini koruduğu süre boyunca Ceneviz kolonisinin yönetim merkezi olduğu ifade edilmekte çeşitli kaynaklar tarafından.
19. yüzyılda orijinal hali bozularak bir iş hanına çevrilmiş burası. Adı da Francini Han oluvermiş. Tarihe saygısızlık o zaman da mevcutmuş demek bu topraklarda. (Maalesef)
Bununla kalmamış binanın başına gelenler...
19. yüzyılın son çeyreği. Atlı tramvay geçecek Voyvoda caddesinden. Tramvay için yol düzenlemesi yapılırken ön cephesini yıkmışlar binanın. Bu yıkım esnasında neler kayboldu? Bilinmez ki. Ancak tahmin edilebilir. Eh ön cephesi yıkılınca öyle kalacak değil ya bina. Sıradan bir duvar örüp kapamışlar açık kalan yeri. Sonra da bir sıva. Tarih katliamı dediğin böyle olur bana soracak olursanız.
Sonraki yıllarda da kaderi değişmez binanın. Ancak adı bir kez daha değişmiş ve “Bereket Han” olmuştur bu kez. Cumhuriyet yönetimi, ticari işletmelere Türkçe isimler verilmesini zorunlu kılmış, Binamız da bu değişimden nasibini almıştır. Sadece adı değil işlevi de değişir binanın, artık atölyeler faaliyet göstermeye başlamışlardır.
Duvarı yıkılan, temeli hasar gören bina el değiştirir. Yeni sahibi restorasyon izni almak için başvurur ancak sonuç alamaz Neden? Bilemiyorum. (Bir ara restorasyon sonrasında otel olarak kullanılacağı haberi çıkmıştı.)
Kendi haline terk edilmiş bina bir süre sonra hırsızların ziyaret ettiği yer olur. Binanın merdiven korkulukları çalınır önce. Söylendiğine göre demirmiş bu korkuluklar. Geçen yıl da kart Çınar sokağındaki cephesinde bulunan Ceneviz armasını çaldılar. Kim bilir hangi hurdacıya kilo hesabı satılmıştır tarihsel değerine paha biçilemeyecek eser.
14. yüzyıldan kalma iki Ceneviz sarayı var Avrupa’da.
Biri İtalya’da Cenova’da. Korunuyor, her yıl on binlerce (belki de daha fazla) ziyaretçisi var.
Diğeri İstanbul’da Duvarı yıkılmış, temeli hasar görmüş, hırsızların zaman zaman uğradığı yer olmuş. Söylenenler doğru ise eğer madde bağımlıları da kimi zaman girip içeride kalıyorlar.
İBB önlem olarak binanın çevresini kapadı. Ancak bu önlem ne kadar etkili olur? Onu da bilemiyorum.
Bugünkü hali ile 220 metrekare oturma alanlı, beş katlı bina kaderini bekliyor boynu bükük.
Kart Çınar sokağından geçtikçe benim de içim parçalanıyor.