İstanbul'da Süryaniler

İyi kötü herkes bilmekte İstanbul’da gayrimüslim cemaatlerin varlığını Ermenilerin, Yahudilerin ve sayıları çok az kalmış olsa da Rumların varlığından haberdar bu kentte yaşayanların çoğu. Ama bir cemaat var ki pek bilinmez nedense. Süryanilerden söz etmek istiyorum bugün. Sayıları pek fazla olmadığından mıdır? Seslerini duyuracak bir devletleri olmadığından mıdır? Bilinmez Pek sessiz kalmışlar, hiç dikkate alınmamışlar hatta bir azınlık cemaati olarak düşünülmemişlerdir bile. O kadar düşünülmemişler ki Lozan’da diğer azınlık cemaatlerine verilmiş haklara bile sahip değildirler. Bu haklardan kendi iradeleri sonucu vaz geçmiş oldukları söylenir.

Nasıl bir irade acaba? Halk oylaması mı yapılmış?

Örneğin kendi dillerinde eğitim veren bir okulları bile yoktur bu insanların. Oysa konuştukları dil bir dünya mirasıdır. Aramice denilen dilin değişik lehçelerini konuşurlar. Nereden mi dünya mirası oluyor? Aramice İsa’nın konuştuğu, vaazlarını verdiği dildir de ondan.

Bu özel dili koruyup geliştirmek gerekmez mi idi. Oysa ne yapılmış? kaderine terk edilmiş. Unutulup yok olmasına göz yumulmuş. Bugün dünyada yok olma tehlikesi ile karşı karşıya kalan dillerden biri maalesef. İstanbul’da doğmuş Süryaniler konuşamıyorlar ana dillerini. Neden mi? Bilmiyorlar, öğrenememişler de ondan.

Dil yok olmaya yüz tutunca kültür ve sanat yaşamına katkısı a olamıyor elbet. Bu nedenle İstanbul kent kültüründe çok önemli bir izleri yok Süryanilerin. Sanat alanında da yapabileceklerini pek yapabildikleri söylenemez. Oysa son derece yetenekli bir cemaat. Nereden mi biliyorum? Mardin’de yaptıklarından.

Taşı oya gibi işleyerek yaptıkları manastırlar, kiliseler, konaklar ve evlerin her biri bir sanat eseri. Bu olağanüstü becerilerini buraya taşıyamamış olmalarının bir nedeni de Süryanilerin İstanbul’a yerleşme tarihlerinin diğer cemaatlere göre hayli yeni olmasıdır. Kitlesel olarak İstanbul’a gelişleri on dokuzuncu yüzyılın sonlarına denk düşer. Sayıca az oldukları için güçlü bir cemaat oluşturamamışlar ve o muhteşem becerilerini taşıyamamışlardır İstanbul’a. Yine de Kapalıçarşı çevresindeki hanlarda faaliyet gösteren Süryani kuyumcu ustalarının tasarımlarının sıra dışı olduklarını söylemeden geçemeyeceğim.

İstanbul’da bir kilisesi var bu cemaatin. Tarlabaşı semtinde. Bu kilise cemaatin mülkü. Ayrıca 6 adet kiliseyi de başka cemaatlerden kiralamışlar kullanmak için. Kentteki toplam varlığı on bin kişi ile sınırlı olan bir cemaat daha fazlasını yapabilir mi? Kaldı ki 6-7 Eylül olayları sonrası Avrupa’nın dört bir yanına göç vermiş bu cemaat.

Yirminci yüzyılın son çeyreğinde ikinci bir göç dalgası gelir Diyarbakır ve Mardin’den: Bugün İstanbul’da yaşayan Süryaniler işte bu ikinci göç dalgası ile gelenler ve onların çocuklarıdırlar. Kente uyum sağlamışlar, toplumda saygın yerler edinmişler ancak ülkenin çok kültürlü yaşama sıcak bakmayan politikaları nedeni ile çoğu ana dillerini konuşamaz hale gelmişlerdir.

YAZIK

Bugünkü yazıyı İstanbul’a yerleşen Süryanilerin kurmuş olduğu futbol takımının, Gedikpaşa futbol kulübünün başına gelen bir olayı aktararak bitirmek istiyorum.

Gedikpaşa, 1951 yılında İstanbul’da yaşayan Süryanilerin kurduğu bir futbol takımıdır. Kuruluşunu izleyen yıllarda büyük başarılar kazanmış ve İstanbul amatör liglerinde fırtına gibi esmiştir. 6-7 Eylül sonrası kulüp yöneticilerinin ve destek olan bir kısım Süryani’nin göç etmesi ile zayıflayan takım 1970 li yıllarda İstanbul’a göç edenlerin etkisi ile canlanır tekrardan. Bir dönem Fenerbahçe’de forma giyen Bahri, Trabzonsporlu Giray (Bulak) gibi yıldızları yetiştirir. İşte bu dönemde Önce İstanbul amatör lig şampiyon olur takım. Ardından bölgesel grup maçlarını da birinci olarak tamamlar. Üçüncü aşamada da grubunu şampiyon olarak tamamlayıp profesyonel lige yükselmeye hak kazanır.

Bunun üzerine üçüncü aşamadaki grup maçlarını ikinci olarak tamamlamış olan İstanbul’a komşu illerden birinin takımı itiraz eder sonuca. Ben anlatanların yalancısıyım bahse konu ilin milliyetçi ve muhafazakâr milletvekilleri devreye girerler federasyon bir günde karar alır. Gedikpaşa şike yapmıştır.

O yıl komşu ilin takımı çıkar profesyonel lige.

Hazmedemez bu kararı Gedikpaşa yöneticileri. Yargıya başvurarak haklarını aramak isterler. Dönem 12 Eylül arifesidir.

Yargı kararını verir. Gedikpaşa’nın şike yapmadığı tescil edilir. Hak yerini bulmuştur.

Ne zaman mı ?

2008 yılında. Yani olayın vukuundan tam 28 yıl sonra.

Aradan geçen zaman zarfında azınlık vakıflarının malvarlıklarına yönelik mevzuat değişiklikleri kulübü maddi açıdan sıkıntıya sokmuş TFF tarafından alınan akıl almaz karar nedeni ile yöneticiler spordan soğumuş ve kulüple ilgilerini kesmişlerdir.

Bu hakkı kullanıp profesyonel ligde yer alacak durumda değildir kulüp.

Amatör ligde oynamaya devam eder.

Bu arada adı değişmemiş ama semti değişmiş ve Küçükçekmece’nin bir mahallesine taşınmışlardır.

Bugün A takımı olmayan, sadece yaş gruplarında (U14,U15, U16, U17, U18) mücadele eden mütevazı bir takım olarak yaşamına devam ediyor.

Geçmişini özleyerek, azınlık takımı oldukları için kendilerine yapılan haksızlığa isyan ederek.

Ne dersiniz?

Haksız mı bu isyan?