TÜİK’in Mart 2024 Hanehalkı İşgücü Araştırması (HİA) sonuçları 10 Mayıs 2024’te yayımlandı. Mevsim etkisinden arındırılmış dar tanımlı işsizlik oranı yüzde 8,6 mevsim etkisinden arındırılmış geniş tanımlı işsizlik oranı (âtıl işgücü) ise yüzde 24,1 seviyesinde gerçekleşti. TÜİK’e göre Türkiye genelinde 15 ve daha yukarı yaştaki kişilerde dar tanımlı işsiz sayısı (mevsim etkisinden arındırılmış) 2024 Mart ayında 3 milyon 57 bin oldu.
DİSK-AR tarafından TÜİK verilerinden yararlanarak yapılan hesaplamaya göre mevsim etkisinden arındırılmış geniş tanımlı işsiz sayısı ise Mart 2024’te 9 milyon 499 bin kişi olarak gerçekleşti. TÜİK’e göre pandemi öncesinde, 2019 Mart’ta yüzde 13,9 olan dar tanımlı işsizlik Mart 2024’te yüzde 8,6 olarak gerçekleşti. Ancak aynı dönemde geniş tanımlı işsizlik oranı ise yüzde 19,6’dan yüzde 24,1’e yükseldi. Son 1 yılda geniş tanımlı işsiz sayısı 1 milyon 235 bin artarak 8,3 milyondan 9,5 milyona yükseldi. Covid-19 salgını sonrası geniş tanımlı işsizlik oranı 4,5 puan, geniş tanımlı işsiz sayısı ise 2 milyon 674 bin kişi arttı.
TÜİK tarafından yayımlanan HİA verilerine göre Mart 2024’te geniş tanımlı işsizlikte (âtıl işgücü) artış devam etti. Geniş tanımlı işsiz sayısı son bir yılda 1 milyon 235 bin, son 10 yılda (2014-2024 arası) ise 4 milyon 255 bin kişi arttı. Böylece son 10 yılda geniş tanımlı işsiz sayısı 1,8 katına çıktı. Mart 2014’te 5,2 milyon olan geniş tanımlı işsiz sayısı Mart 2023’te 8,3 milyon ve Mart 2024’te ise 9,5 milyon olarak gerçekleşti.
Geniş tanımlı işsiz sayısındaki artışın sebebi zamana bağlı eksik istihdam ve ümitsiz işsizler ile iş aramayıp çalışmaya hazır olanları, iş arayan ancak hemen çalışmaya başlayamayacak olanları kapsayan potansiyel işgücü sayısındaki artıştır. Âtıl işgücündeki yükselişin temel sebebi ise zamana bağlı eksik istihdam edilenlerin sayısında ciddi artıştır.
DİSK-AR raporunda işsizlikle mücadele önerilerini de sıraladı:
“Herkesin çalışması için, herkesin daha az çalışması” ilkesi doğrultusunda haftalık çalışma süresi gelir kaybı olmaksızın 37,5 saate, fazla mesailer için uygulanan yıllık 270 saat sınırı, 90 saate düşürülmelidir.
Uluslararası Çalışma Örgütü’nün (ILO) “insana yaraşır iş” yaklaşımı temelinde herkese güvenceli ve nitelikli işler sağlanmalıdır.
İş Yasasının 25/II. Maddesi yeniden düzenlenmeli ve keyfi işten çıkarmalar sona ermelidir.
İşsizlik sigortası ödeneğinden yararlanma koşulları ve ödenek miktarı iyileştirilmelidir.
İşsizlik Sigortası Fonu’nun amaç dışı kullanımına son verilmelidir.
Fon’dan işverenlere dönük teşvik ve destekler sona erdirilmelidir.
İstihdam artışlarında kamunun payı dikkate değerdir. Kamu istihdamının artırılması, kamuda eğreti ve güvencesiz çalışma biçimleri yerine, kadrolu ve güvenceli istihdam artışının sağlanması yaşamsal önemdedir.
Kamu girişimciliği ve hizmetleri istihdam yaratacak şekilde yeniden ele alınmalı ve kamuda personel açığı derhal kapatılmalıdır.
İşbaşında eğitim adı altında çırak, stajyer, kursiyerlerin ve bursiyerlerin ucuz işgücü deposu olarak kullanılması uygulamasına son verilmelidir.
Uluslararası çalışma normları doğrultusunda herkese en az bir ay ücretli yıllık izin hakkı tanınmalıdır. Sendikal hak ve özgürlüklerin kullanımı güvence altına alınmalı, sendikal barajlar kaldırılmalı, herkesin sendika hakkını özgürce kullanabilmesi için gerekli yasal düzenlemeler yapılmalıdır.
Kadın istihdamının artırılması ve işsizliğinin azaltılması için işgücü piyasalarındaki cinsiyetçi uygulamalara son verilmeli, ev içi bakım hizmetleri devletin gereken nitelikli, yaygın ve ücretsiz bakım hizmetlerini sağlaması ile kadının üzerinden alınmalıdır.