Döşemealtı Belediye Başkanı Turgay Genç’in her fırsatta öne çıkardığı Döşemealtı Halısı, tescillenen ürünler arasına girdi. Başkan Genç, geçen yıl 27 Ağustos’ta belediye olarak halının tescillenmesi için başvuru da bulunduklarını belirterek, “Kültürel mirasımıza sahip çıktık. Tarihi halımız 8 Temmuz 2021 itibaren tescillendi. Antalya’da ilk kez meyve ve yiyecek dışında bir ürün kayıt altına alındı” diye konuştu.
YÖREYE ÖZGÜ HALI
“Döşemealtı halımız Döşemealtı bölgemizin kültürel en büyük değerlerinin başında geliyor” diyen Başkan Genç, “ Döşemealtı halısı bizim uzun yıllar Yörükler diyarı olan döşemealtı'nda evlilik çağına gelen kızlarımızın el dokuması ile dokuyarak çeyizlerini düzdügü aile bütçesine gelir olarak el emeği göz nuru olarak dokuduğu yöreye özgü bir halıdır. Döşemealtı halılarımız ders düğüm yöntemiyle dokunan kendine has aynı zamanda orijinal kök boyasından boyası elde edilen özel motifleriyle donatılmış olan bölgemizin bir değeridir” dedi.
KÜLTÜREL DEĞER
Döşemealtı Belediye Başkanı Turgay Genç’i sözlerini şöyle sürdürdü: “Döşeme altı Halısı için bizim 2014 yılından itibaren başlatmış olduğunuz bu mücadele sonunda meyvesini verdi. Döşemealtı Halısı 8 temmuz 2021 tarihi itibariyle tescillenmiştir. Antalya’nın tescillenen 13 ürünü arasına girmiştir. Bölgemizin kültürel değeri olan Döşemealtı halısının coğrafi işareti olarak bölgemizin tescili tüm hemşerilerimize hayırlı uğurlu olsun.”
Türk Patent ve Marka Kurumu'nun 16 Temmuz 2021 tarihli Resmi Coğrafi İşaret ve Geleneksel Ürün Adı Bülteni'nde, coğrafi işaret başvuru süreci tamamlanan ve tescillenen ürünler arasında, Antalya'nın Döşemealtı ilçesinin adını taşıyan 'Döşemealtı halısı' da yer aldı. Döşemealtı Belediyesi'nce 27 Ağustos 2020'de yapılan başvuru sonucu Döşemealtı halısının, 8 Temmuz 2021 tarihinden itibaren tescil edildiği duyuruldu.
“BAŞKAN GENÇ’E TEŞEKKÜRLER”
Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) öncülüğünde 2010 yılından itibaren Antalya'da Türkiyenin 81 ilinin yöresel ürünlerinin tanıtımı, coğrafi işaret tesciliyle korunması ve uluslararası pazarlara açılımı amacıyla Yöresel Ürünler Fuarı'nın (YÖREX) düzenleyicisi Antalya Ticaret Borsası (ATB) Başkanı Ali Çandır, “Yöresel ürünlerimiz coğrafi işaretle tescil edilmeye devam ediyor. Antalya'mızın dünyaca ünlü Döşemealtı el halısı coğrafi işaretle tescillendi. Kültür mirasımıza sahip çıkan Döşemealtı Belediye Başkanı Turgay Genç'e teşekkür ediyorum. Böylece coğrafi işaretli ürünlerimizin sayısı 13'e yükseldi. Coğrafi işaretli ürün sayısı 783’e çıktı. 12 bin yıllık Anadolu, onlarca medeniyete ev sahipliği yaptı. Bu medeniyetlerin ortaya çıkardığı yöresel ürünleri gelecek nesillere ulaştırmak çok büyük sorumluluk" dedi.
12'NCİ YÜZYILDAN BERİ DOKUNUYOR
Döşemealtı el halısı, 12'nci yüzyıldan sonra Anadolu'ya gelip Antalya'nın Döşemealtı ilçesine yerleşen Teke Yörükleri tarafından coğrafi sınıra özgü sarma tezgahlarda elde, Türk (Gördes) düğümüyle dokunan bir halı türü. Bilinen en eski Döşemealtı el halısı bugün Antalya Müzesi'nde sergilenen Halelli olarak biliniyor. Döşemealtı el halısının atkısı ve çözgü ipi, koyun yününden yapılır. Türk düğümünde ilmek ipliği, iki bitişik çözgü teline yani çözgü tellerinin çevresinden iki defa dolandırılarak atılır. Türk düğümü kullanıldığında, geometrik ve üsluplaşmış desenler dokunurken daha iyi motif şekilleri elde edilir. Döşemealtı el halısının kenar örgüsü, kilim şeklinde dokunur. Kenar örgüsü halının ilmeksiz kısmıdır. Kenar örgüsünde kullanılan ip de yündür ve halının zemin rengindedir. Döşemealtı el halısı genellikle kareye yakın seccade boyutunda dokunmakla birlikte en küçük ebadı 71x120 santim, en büyük ebadı ise 143x196 santimdir. Bu dokumalardan kilim, çanta ve duvar halıları da yapılır. Kullanılan desenler, yüzyılların kültürel birikimi sonucunda ortaya çıkmış olup her desen ve renk ayrı bir anlam taşır.
DÖŞEMEALTI HALISI
Döşemealtı Halısı bölgeye has tezgahlarda elde dokunur. Köklü bir tarihi olan Döşemealtı Halısı dünyaca ünlüdür. Bugün dahi her Döşemealtılının evinde bir halı tezgahı görmek mümkündür. Bunun nedeni eski tarihlere dayanmaktadır. 12. yüzyıldan sonra Anadolu'ya gelip Antalya ve çevresine yerleşen Teke Yörükleri, yöreye adını verdikleri gibi kültürlerini de yaymışlardır. Günümüzde Antalya'nın en önemli el sanatlarından olan dokumacılık da Yörüklerin göçebe yaşayışının bir parçasıdır. Göçebelik, konutun ve diğer eşyaların hafif, kolayca taşınabilir olmasını gerektirir. Bu gereksinimi karşılayan dokumalar büyük bir önem kazanmıştır.
Döşemealtı'nın özgün motifleri ile taban halısı dokumaktadırlar. Oysa genelde 80x120 cm boyutlu "çeyrek", 125x180 cm veya 220 cm boyutlu "seccade", 75x300 cm boyutlu "yolluk" halı dokumaktadırlar. Atkısı, çözgüsü yün olan halının ipi, koyun kırkıldıktan sonra hazırlanır. Kadınlar yünü ve yapağıyı yıkarlar, elleriyle liflere ayırırlar, yayla atarlar ve kirman ile eğirirler, tengerekle bükerler. Bükme işlemi bittikten sonra, kadınlar tabiattan elde ettikleri kök boyalarla ipi boyarlar. Boyanan ipler halı dokuma işleminde atkı ve çözgü olarak kullanılır. Döşemealtı halıları ters düğüm yani Gördes Düğümü ile dokunur. Günde sekiz saat halı dokuyan bir usta yirmi günde, 125x180 cm boyutundaki seccade halıyı tamamlar. Söz konusu halılarda yer alan renkler ise kırmızı, mavi, lacivert, bordo, yeşil, siyah beyazdır. Zemin rengi olarak kırmızı, mavi, bordo ve lacivert görülmektedir.
Zemin kompozisyonuna göre Döşemealtı yöresinde dokunan halı adları şöyledir: Halelli, Toplu, Kocasulu, Dallı, Dallı-Akrepli, Mihraplı (Camili), Akrepli, Terazili-Toplu-Yastıklı, Bayraklı, Dokuz Toplu (Yıldızlı), Kuleli Yıldızlı Toplu, Laleli Mihraplı, Koyun Haplı Dallı, Heybe Toplu ve Ambarlı'dır. Elde bulunan en eski Döşemealtı Halısı ise bugün Antalya Müzesi'nde sergilenmekte olan Halelli'dir.
ANTALYA'DA 13 ÜRÜN COĞRAFİ İŞARETLİ
Döşemealtı el halısı ile birlikte Antalya'nın coğrafi işaretli ürün sayısı 13'e çıktı. Diğer ürünler ise şöyle, Alanya avokadosu, Alanya gülüklü çorba, Alanya yeni dünyası, Antalya bergamot kabuğu reçeli, Antalya kabak tatlısı, Antalya piyazı, Antalya serpme börek, Antalya tavşan yüreği zeytin, Antalya turunç kabuğu reçeli, Finike portakalı, Korkuteli karyağdı armudu ve Manavgat altın susamı.